Là thành viên của hệ thống chính trị, để đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, tổ chức Đoàn luôn phối hợp với các cơ quan nhà nước, các đoàn thể nhân dân, các tập thể lao động và gia đình chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh, thiếu nhi, tổ chức cho đoàn viên thanh niên tích cực tham gia vào công việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Mối quan hệ của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị thể hiện ở các nội dung cơ bản sau:

Đối với Đảng Cộng sản Việt Nam

Đoàn là đội dự bị tin cậy của Đảng, là người kế tục sự nghiệp, lý tưởng cách mạng của Đảng, phấn đấu vì mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam. Tổ chức Đoàn đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện và tuyệt đối của Đảng.

Mục tiêu, lý tưởng của Đoàn chính là phấn đấu thực hiện thắng lợi mục tiêu lý tưởng của Đảng, của Bác Hồ và nhân dân đã lựa chọn. Đảng định hướng chính trị cho mọi hoạt động, nguyên tắc tổ chức của Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi. Đảng chăm lo bồi dưỡng nguồn cán bộ trẻ có phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho Đảng.

Đoàn tham mưu đề xuất với Đảng những vấn đề liên quan đến thanh niên và công tác thanh, thiếu nhi. Tham gia xây dựng Đảng và tuyên truyền bảo vệ đường lối, chính sách của Đảng, đóng góp ý kiến cho đảng viên và sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng.

Mối quan hệ giữa Đoàn với Đảng là mối quan hệ hữu cơ, biện chứng có tác động qua lại. Đảng có kiên định mục tiêu lý tưởng cách mạng thì Đoàn mới có điều kiện phát triển thuận lợi và ngược lại tổ chức Đoàn mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức sẽ đem lại sức sống, bổ sung lực lượng trẻ cho Đảng. Phải coi công tác xây dựng tổ chức Đoàn là bộ phận hữu cơ, tất yếu và đi trước một bước trong công tác xây dựng Đảng. Nghị quyết 25 - NQ/TW ngày 25/07/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã chỉ rõ: “Xây dựng Đoàn vững mạnh là nội dung quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, là xây dựng Đảng trước một bước”, là quá trình xây dựng và chuẩn bị đội dự bị bổ sung lực lượng cho Đảng.

Mối quan hệ của Đoàn đối với Nhà nước

Tổ chức Đoàn chịu sự quản lý chung của Nhà nước, mọi hoạt động của Đoàn nằm trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước thông qua hệ thống tổ chức, bộ máy chính quyền ban hành, hướng dẫn, tổ chức thực hiện Luật Thanh niên (đã được Quốc hội thông qua tháng 11/2005 và có hiệu lực tháng 07/2006). Nhà nước ban hành cơ chế, chính sách liên quan đến thanh niên, tạo điều kiện cho thanh niên phát huy hết khả năng, năng lực của tuổi trẻ để cống hiến xây dựng đất nước. Nhà nước đảm bảo nguồn kinh phí, phương tiện làm việc cho hoạt động Đoàn.

Đoàn là chỗ dựa vững chắc, tham gia đóng góp, xây dựng và bảo vệ chính quyền nhân dân các cấp, tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước; vận động đoàn viên thanh niên xung phong, tình nguyện đi đầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trực tiếp tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đoàn tham gia quản lý Nhà nước, quản lý xã hội trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của mình, thông qua hệ thống Đoàn các cấp từ cơ sở đến Trung ương đề cử những đại biểu ưu tú nhất đại diện quyền lợi và tiếng nói của tuổi trẻ vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, vận động, tuyên truyền giáo dục đoàn viên thanh niên trở thành công dân tốt, thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân.

Đối với các ban, ngành, tổ chức Đoàn phối hợp, liên kết hoạt động trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của mình, dựa trên đường lối quan điểm của Đảng về công tác thanh niên, tạo sức mạnh tổng hợp, đồng bộ trong công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi.

Đoàn đối với các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Đoàn tích cực chủ động, liên kết phối hợp với các tổ chức thành viên của Mặt trận nhằm quy tụ sức mạnh của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước. Đoàn Thanh niên là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - một liên minh chính trị rộng lớn, tập hợp lực lượng đại đoàn kết các dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì mục tiêu chung: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Đoàn đối với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh

Đảng giao cho Đoàn trực tiếp phụ trách, dìu dắt, giáo dục Đội Thiếu niên, nhi đồng. Tại chương IX, Điều lệ Đoàn ghi rõ: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, hướng dẫn thiếu nhi làm theo 5 điều Bác Hồ dạy, phấn đấu trở thành đoàn viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, người công dân tốt của đất nước. Phối hợp với các cơ quan Nhà nước tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tài chính cho hoạt động của Đội./.