Nhân loại đã và sẽ còn tốn nhiều công sức để thảo luận, tranh luận về tầm ảnh hưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen đối với sự phát triển của nhân loại từ thế kỷ thứ XIX về sau. Sự đánh giá đó có thể khác nhau tuỳ theo tầm nhìn, giác độ, chỗ đứng và tâm trạng của những người nghiên cứu. Song có một điều hiển nhiên, không ai có thể phủ nhận được là sự đóng góp to lớn của C.Mác và Ph.Ăngghen vào dòng chảy chung của văn hoá nhân loại nếu ta hiểu văn hoá là sự sáng tạo, đổi mới và phát triển, là những cái thuộc về lòng nhân ái, vị tha, sự sáng suốt và lòng dũng cảm đấu tranh cho cái thiện và cái đẹp... Và tình bạn vĩ đại giữa Các Mác và Ăng ghen đã để lại cho nhân loại, là tấm gương sáng về một tình bạn mẫu mực. Hơn thế tình bạn của hai ông đã thể hiện những đặc trưng mà sau này đã trở thành chuẩn mực để nhận biết đâu là những tình bạn chân chính.

Cuối tháng 11/1842, Ăngghen gặp Các Mác. Từ đó họ trao đổi thư từ với nhau, tình bạn giữa hai nhà lãnh tụ thiên tài của giai cấp vô sản được bắt đầu và ngày càng thắm thiết. Sợi dây thắt chặt tình bạn của họ là cùng chung mục đích, lý tưởng vì sự nghiệp giải phóng con người. Họ đã sát cánh bên nhau viết nên những công trình khoa học và lãnh đạo phong trào công nhân đấu tranh nhằm xoá bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng chủ nghĩa cộng sản.

Tháng 8/1844, ở Pari, đánh dấu cho lần hợp tác lý luận đầu tiên giữa C.Mác và Ph.Ăngghen. Cuộc gặp gỡ ở Pari không những đã xây dựng tình bạn của hai ông vì mục tiêu chung, mà bằng công việc của mình, các ông đã hỗ trợ nhau rất nhiều khiến thiên tài và trí tuệ của mỗi người bổ sung cho nhau một cách rất kỳ diệu. Sau này Ăngghen đã kể lại rằng: “Vào mùa hạ năm 1844, khi tôi đến thăm Mác ở Pari, chúng tôi thấy rằng chúng tôi hoàn toàn nhất trí với nhau về tất cả các vấn đề lý luận và chính từ lúc đó, chúng tôi bắt đầu cộng tác với nhau”, bởi ở hai ông đã đọc của nhau một cách rất cẩn trọng nên đã “yêu nhau vì nết, trọng nhau vì tài”;  ý nghĩa của cuộc gặp gỡ ở Pari là ở chỗ: Một mặt, đối với sự ra đời của lý luận cách mạng của giai cấp công nhân, nó mang ý nghĩa đáp ứng nhu cầu của thời đại; mặt khác, xét về tiến trình tư tưởng của hai người thầy vĩ đại của cách mạng lại có tính tất yếu nội tại. Hai mặt đó biểu hiện tập trung ở sự bắt đầu cộng tác của hai ông cùng nhau xây dựng quan điểm duy vật lịch sử. Và đứa con tinh thần của hai người là cuốn sách Gia đình thần thánh.

Vì giành hết tâm lực cho sự nghiệp cách mạng, nên gia đình Các Mác gặp rất nhiều khó khăn túng thiếu trong cuộc sống. Những lúc ấy, Ăngghen luôn là người tận tình giúp đỡ Mác. Ngày 03/02/1845, Mác bị trục xuất khỏi Pari giữa lúc nguồn tài chính của gia đình cạn kiệt, vì trước đó Mác đã bỏ tiền ra mua vũ khí cho một cuộc khởi nghĩa. Được tin, Ăng ghen đã tất bật tìm cách quyên tiền từ các bạn bè, đồng chí để giúp gia đình C.Mác vượt qua hoạn nạn. Ông cũng đã cố tìm cách khéo léo để khỏi chạm tới lòng tự ái của C.Mác, thuyết phục ông nhận sự giúp đỡ nhỏ nhoi ấy. Từ đó trên con đường nghiên cứu khoa học và hoạt động đấu tranh cho sự ra đời và thắng lợi của chủ nghĩa cộng sản khoa học của Các Mác, Ăngghen luôn là người bạn, người đồng chí chung thủy, sắt son bên cạnh chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ với Mác, bảo vệ và tôn trọng ông ngay cả khi Các Mác đã qua đời. Những năm tiếp theo, tiến sỹ Mác - nhà lý luận kinh tế lỗi lạc vẫn luôn ở vào cảnh túng thiếu, thậm chí có lúc không mua đủ bánh mì ăn hàng ngày. Để bạn hoàn thành sự nghiệp, Ăngghen đã cam chịu làm thư ký trong hãng buôn của cha mình (một công việc mà ông vô cùng chán ghét) suốt 20 năm để lấy tiền giúp Mác.

Trong thời gian viết bộ Tư bản, trong tình cảnh rất khó khăn, Mác còn phải viết bài cho các báo để có tiền chi tiêu. Rất nhiều đêm, Ăngghen thức đến tận 2 giờ sáng viết bài thay Mác để đăng kịp các số báo mà Mác cộng tác. Những bài báo đó của Ăngghen luôn có nội dung khoa học sâu sắc, hấp dẫn đọc giả và đều mang tên Các Mác. Cũng vì để Mác có thời gian viết bộ Tư bản, nên tất cả gánh nặng của cuộc đấu tranh chống những trào lưu thù địch với chủ nghĩa Mác đều trút lên vai Ăngghen. Tiêu biểu là cuộc luận chiến chống Đuyrinh, trong các bài viết, Ăngghen đã phân tích những vấn đề quan trọng nhất của triết học, của khoa học tự nhiên và xã hội. Với nội dung khoa học sâu sắc, lý lẽ sắc bén, Ăngghen đã đập tan sự xuyên tạc của Đuyrinh, bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác.

Có lẽ Các Mác chưa từng gặp ai như Ăngghen. Đáng ngạc nhiên là trong con người Ăngghen kết hợp chặt chẽ tất cả những đức tính mà người ta hằng mong muốn ở một người bạn chiến đấu, người bạn gần gũi nhất.

Năm 1883, những người cộng sản và công nhân thế giới phải chịu một tổn thất lớn lao, C.Mác - lãnh tụ thiên tài của họ đã từ trần. Bộ Tư bản - công trình khoa học đồ sộ nhất của Mác cống hiến cho loài người mới xuất bản được cuốn I, còn cuốn II và cuốn III đang ở dưới dạng bản thảo, khi Mác ra đi. Ăngghen vô cùng lo lắng trước số phận của cuốn sách. Ông đã dừng những công trình khoa học của mình để giành thời gian hiệu đính hai bản thảo bộ Tư bản cho Mác. Mỗi bản thảo ấy có hàng ngàn trang với chi chít những dòng chữ rất khó đọc và rất nhiều những chú thích, ký hiệu cần trích dẫn nhưng chưa ghi rõ nguồn gốc. Phải mất 10 năm Ăngghen lao động miệt mài trong hoàn cảnh tuổi già và bệnh tật, bộ Tư bản của Mác đã được xuất bản trọn vẹn. Trong công trình đồ sộ ấy, Ăngghen không chỉ hiệu đính, sửa chữa mà một số chương sau cùng là do ông viết.

Sau những cống hiến miệt mài, ngày 05/8/1895, trái tim lãnh tụ vô sản Ph.Ăngghen đã ngừng đập để tìm đến người bạn, người đồng chí tri kỉ của mình -Các Mác. Những lớp hậu thế trên khắp thế giới đã dựng tượng đài hai ông ở khắp nơi để tỏ lòng ngưỡng mộ về tình bạn và sự nghiệp cao quý của Các Mác và Ph.Ăng ghen. Và tình bạn vĩ đại giữa Các Mác và Ăng ghen không còn từ ngữ nào có thể diễn tả hoàn hảo hơn bằng cụm từ “tình đồng chí cộng sản”, quyết chung sức chung lòng vì hoài bão lý tưởng lớn.

Tình bạn vĩ đại và cảm động giữa CácMác và Ăngghen đã trở thành một tấm gương sáng để cho các thế hệ ngày hôm nay noi theo để xây dựng một tình bạn chân chính. Có thể nói rằng nếu không có sự đồng cảm, thấu hiểu và hy sinh giữa hai lãnh tụ vô sản trong tình bạn, tình đồng chí sắt son, keo sơn thì không thể có sự ra đời và thắng lợi của chủ nghĩa xã hội khoa học.

Có nhiều tình bạn đẹp đã xuất hiện trong sử sách nhưng có lẽ chưa có một tình bạn nào lại vĩ đại và gây xúc động mạnh mẽ như tình bạn giữa Các Mác và Ph.Ăng ghen. Đó là tượng đài cao đẹp nhất về tình nhân ái giữa con người với con người; là minh chứng hùng hồn nhất cho sức mạnh mà tình bạn có thể tạo ra. Nhân loại sẽ mãi tôn thờ tình bạn bất diệt đó!./.

Bài viết có tham khảo các tư liệu liên quan