Làm nghề giảng dạy, các thầy cô giáo chúng ta học tập ở Bác về mọi phương diện, nhưng điều cần học nhiều nhất ở Người là về đạo đức người thầy, về tinh thần tự học và năng lực sáng tạo.
Quá trình từ người yêu nước đến người cộng sản của người thầy giáo Nguyễn Tất Thành là một quá trình phấn đấu không mệt mỏi, khổ luyện trong mọi khó khăn, gian khổ để rèn luyện đạo đức và ý chí cách mạng. Đạo đức là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu và xuyên suốt của chủ tịch Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng. Người đặc biệt đề cao vai trò của đạo đức, coi đạo đức là linh hồn của người thầy giáo, theo người, phẩm chất đạo đức quan trọng nhất của người thầy giáo là phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Phụng sự Tổ quốc gắn liền với phục vụ nhân dân.
Theo Hồ Chí Minh, người thầy phải có phẩm chất đạo đức yêu thương học trò, phải quan tâm chăm sóc học trò với một tình cảm sâu nặng như ruột thịt, song cách thể hiện phải phù hợp với từng lứa tuổi và cấp học. Nói về thầy giáo Nguyễn Tất Thành, cụ Nguyễn Đăng Lầu nhận xét: “Thầy thương học trò nhiều hơn các thầy khác. Tính tình của thầy tự nhiên, đối xử với tất cả các học trò như là một bầy em ruột của thầy”.[1] Cái tính cách tự nhiên, đối xử với các học trò như là em ruột của thầy giáo Nguyễn Tất Thành đã được đền đáp xứng đáng bằng sự cảm mến thầy của học trò, “nhiều lần, thầy Thành dẫn học trò, cùng chơi với học trò và chỉ vẽ cách chơi của học trò. Nhân đó, thầy trò cùng vui và cảm mến”.[2]
Nhà giáo Nguyễn Tất Thành - Hồ Chí Minh còn nêu tấm gương sáng ngời về tu dưỡng đạo đức suốt đời. Hằng ngày, Người chăm lo tu dưỡng bản thân, ung dung tự tại, lạc quan, yêu đời, không chủ quan, tự mãn, thắng không kiêu, bại không nản, khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn; lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa để hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, theo Người thì “kiêu ngạo, tự phụ, tự mãn là kẻ thù số một của học tập”.[3]
Ðồng thời, Người còn đề xuất nhiều phong trào quần chúng rộng rãi để rèn luyện đạo đức cho đội ngũ cán bộ, bộ đội, công nhân, nông dân, thanh - thiếu nhi. Trong ngành giáo dục, Bác Hồ đã khởi xướng phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt” từ năm 1961 và trở thành truyền thống của nhà giáo, học sinh và sinh viên từ đó đến nay. Bác Hồ cũng thường căn dặn các thầy cô giáo phải có ý thức tổ chức kỷ luật, có tinh thần yêu tổ quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng. “nhiệm vụ của cô giáo, thầy giáo là rất quan trọng và rất vẻ vang”.
Trong thư gửi các cán bộ, thầy cô giáo, học sinh, sinh viên nhân dịp đầu năm học 1968-1969, Bác viết: “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng. Cần phải phát huy đầy đủ dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng quan hệ thật tốt, đoàn kết thật chặt chẽ giữa thầy và thầy, giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường và nhân dân để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ đó”.[4] Lời dạy của Bác thật mộc mạc, giản dị nhưng vô cùng ý nghĩa, bởi lẽ đó là sự nghiệp của dân tộc, của các thế hệ người Việt Nam phải dày công xây dựng.
Tự học là quá trình tự thân vận động của mỗi người để tích lũy những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm lịch sử-xã hội mà nhân loại tích lũy được trong quá trình phát triển, biến nó thành kinh nghiệm và kỹ năng riêng cho cá nhân mỗi người. Ngoài những kiến thức được học khi còn nhỏ từ người cha kính yêu, từ các thầy cô ở quê nhà và khi ngồi trên ghế nhà trường ở Huế thì suốt cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các kiến thức, tri thức có được đều là do tự học, tự nghiên cứu.
Mục tiêu và động cơ học tập của chủ tịch Hồ Chí Minh là học để biết, học để làm việc, học để làm người, học để phục vụ Tổ quốc và nhân dân, học để thực hiện nhiệm vụ của Đảng và nhân dân giao phó, khi học phải phát huy tinh thần cầu học, cầu tiến bộ. Do đó, Bác Hồ rất chủ động và tự giác trong học tập. Trong diễn văn khai mạc lớp học lý luận khóa I, trường Nguyễn Ái Quốc, Bác nói: “phải tự nguyện, tự giác, xem công tác học tập cũng là một nhiệm vụ mà người cán bộ cách mạng phải hoàn thành cho được, do đó mà tích cực, tự động hoàn thành kế hoạch học tập, nêu cao tinh thần chịu khó, cố gắng, không lùi bước trước bất kỳ khó khăn nào trong việc học tập”.[5]
Nguyễn Ái Quốc tự học ở sách báo, học ở bạn bè và những người cùng hoạt động, học ở trên tàu, học ở thực tiễn cách mạng của nhân dân lao động thế giới, học mọi nơi và mọi lúc. Người đã khắc phục mọi khó khăn, tự lao động nuôi sống bản thân, hoạt động cách mạng và học tập, tìm lấy phương pháp để tự học ngoại ngữ, văn hóa, chính trị, quân sự và các lĩnh vực khác mà người quan tâm. Theo Bác, trong học tập phải luôn độc lập suy nghĩ, khi đọc tài liệu thì phải “đào sâu hiểu kỹ”, không nên tin một cách mù quáng theo từng câu chữ trong sách, và đối với bất cứ điều gì cũng phải đặt câu hỏi “vì sao?”, phải suy nghĩ kỹ càng, chín chắn.
Ngày nay, sự tự học của mỗi chúng ta là quá trình để hoàn thiện mình, học tập để nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ chính trị, chuyên môn để phục vụ công tác. Mỗi chúng ta phải không ngừng rèn luyện và sáng tạo nên phương pháp tự học, năng lực tự học, tự nghiên cứu để chiếm lĩnh tri thức khoa học, công nghệ và nghệ thuật sư phạm theo lời Bác dạy “các giáo viên chớ nên cho học thế này đã là đủ mà phải tiếp tục học tập thêm để tiến bộ mãi”.
Sáng tạo là đổi mới, là tạo nên những giá trị mới tốt đẹp hơn. Cách mạng là sáng tạo và sáng tạo là bản chất của cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu cho chúng ta tấm gương sáng ngời về sự sáng tạo. Sáng tạo về phương pháp tự học, sáng tạo về phương pháp lãnh đạo và chỉ đạo cách mạng, sáng tạo trong các hoạt động thực tiễn hằng ngày. Nhờ đó, Người đã kế thừa và phát triển được những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thụ được tinh hoa văn hóa của nhân loại; tiếp nhận, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, dẫn dắt cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
Ngày nay, sáng tạo của nhà giáo là sự đổi mới, là tạo ra cái mới trong hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Các nhà giáo chân chính đều sáng tạo không ngừng trong các hoạt động của mình. Sáng tạo trong vận dụng tri thức và công nghệ mới vào trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
Mỗi nhà giáo thường xuyên rèn luyện đạo đức, năng lực tự học và sáng tạo theo gương thầy giáo Nguyễn Tất Thành - Hồ Chí Minh sẽ là bước đột phá, góp phần xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong sạch và vững mạnh, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong giai đoạn mới theo lời Bác Hồ “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng, Chính phủ giao các nhiệm vụ đào tạo thế hệ tương lai cho các cô, các chú. Đó là một trách nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang” [6]. /.
ThS Nguyễn Thị Thu Hiền
Khoa Xây Dựng Đảng