“Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống” là thuật ngữ chỉ những hiện tượng, những biểu hiện tiêu cực mà hiện nay đang tồn tại trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và biểu hiện này có sự ảnh hưởng quan trọng đến vị trí cầm quyền của Đảng, nếu không đẩy lùi ngăn chặn có thể đe dọa đến sự tồn vong của Nhà nước, của Đảng cầm quyền.

Nghị quyết Trung ương 4, khóa XI với chủ đề “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” đã chỉ rõ ba vấn đề cấp bách, trong đó vấn đề thứ nhất được đề cập chính là vấn đề suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII tiếp tục kế thừa Nghị quyết Trung ương 4, khóa XI và đã chỉ rõ 9 biểu hiện về suy thoái tư tưởng chính trị và 9 biểu hiện về suy thoái đạo đức, lối sống, cụ thể:

9 biểu hiện về suy thoái tư tưởng chính trị gồm:

- Phai nhạt lý tưởng cách mạng; dao động, giảm sút niềm tin vào mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hoài nghi, thiếu tin tưởng vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. 

- Xa rời tôn chỉ, mục đích của Đảng; không kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; phụ họa theo những nhận thức lệch lạc, quan điểm sai trái. 

- Nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. 

- Không chấp hành nghiêm các nguyên tắc tổ chức của Đảng; sa sút ý chí phấn đấu, không gương mẫu trong công tác; né tránh trách nhiệm, thiếu trách nhiệm, trung bình chủ nghĩa, làm việc qua loa, đại khái, kém hiệu quả; không còn ý thức hết lòng vì nước, vì dân, không làm tròn chức trách, nhiệm vụ được giao. 

- Trong tự phê bình còn giấu giếm, không dám nhận khuyết điểm; khi có khuyết điểm thì thiếu thành khẩn, không tự giác nhận kỷ luật. Trong phê bình thì nể nang, né tránh, ngại va chạm, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; lợi dụng phê bình để nịnh bợ, lấy lòng nhau hoặc vu khống, bôi nhọ, chỉ trích, phê phán người khác với động cơ cá nhân không trong sáng. 

- Nói và viết không đúng với quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nói không đi đôi với làm; hứa nhiều làm ít; nói một đằng, làm một nẻo; nói trong hội nghị khác, nói ngoài hội nghị khác; nói và làm không nhất quán giữa khi đương chức với lúc về nghỉ hưu. 

- Duy ý chí, áp đặt, bảo thủ, chỉ làm theo ý mình; không chịu học tập, lắng nghe, tiếp thu ý kiến hợp lý của người khác. 

- Tham vọng chức quyền, không chấp hành sự phân công của tổ chức; kén chọn chức danh, vị trí công tác; chọn nơi có nhiều lợi ích, chọn việc dễ, bỏ việc khó; không sẵn sàng nhận nhiệm vụ ở nơi xa, nơi có khó khăn. Thậm chí còn tìm mọi cách để vận động, tác động, tranh thủ phiếu bầu, phiếu tín nhiệm cho cá nhân một cách không lành mạnh. 

- Vướng vào "tư duy nhiệm kỳ", chỉ tập trung giải quyết những vấn đề ngắn hạn trước mắt, có lợi cho mình; tranh thủ bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp xếp vào vị trí có nhiều lợi ích . 

9 biểu hiện về suy thoái đạo đức, lối sống gồm: 

- Cá nhân chủ nghĩa, sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi; chỉ lo thu vén cá nhân, không quan tâm đến lợi ích tập thể; ganh ghét, đố kỵ, so bì, tị nạnh, không muốn người khác hơn mình. 

- Vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức; cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền; độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ trong chỉ đạo, điều hành. 

-  Kê khai tài sản, thu nhập không trung thực. 

- Mắc bệnh “thành tích”, háo danh, phô trương, che dấu khuyết điểm, thổi phồng thành tích, “đánh bóng” tên tuổi; thích được đề cao, ca ngợi; “chạy thành tích”, “chạy khen thưởng”, “chạy danh hiệu”. 

- Quan liêu, xa rời quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc tình hình địa phương, cơ quan, đơn vị mình; thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những khó khăn, bức xúc và đòi hỏi chính đáng của nhân dân. 

- Quyết định hoặc tổ chức thực hiện gây lãng phí, thất thoát tài chính, tài sản, ngân sách nhà nước, đất đai, tài nguyên...; đầu tư công tràn lan, hiệu quả thấp hoặc không hiệu quả; mua sắm, sử dụng tài sản công vượt quy định; chi tiêu công quỹ tùy tiện, vô nguyên tắc. Sử dụng lãng phí nguồn nhân lực, phí phạm thời gian lao động. 

- Tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn cấu kết với doanh nghiệp, với đối tượng khác để trục lợi. Lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực. 

- Thao túng trong công tác cán bộ; chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy tội... Sử dụng quyền lực được giao để phục vụ lợi ích cá nhân hoặc để người thân, người quen lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để trục lợi. 

- Đánh bạc, rượu chè bê tha, mê tín dị đoan, ủng hộ hoặc tham gia các tổ chức tôn giáo bất hợp pháp. Sa vào các tệ nạn xã hội, vi phạm thuần phong, mỹ tục, truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội. 

Như vậy, so với những Nghị quyết trước, Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII đã chỉ rõ hệ thống những biểu hiện cụ thể về suy thoái tư tưởng chính trị, suy thoái đạo đức lối sống, điều này cho thấy sự quan tâm hàng đầu về vấn đề xây dựng Đảng chính là xây dựng yếu tố con người, và cũng cho thấy sự quyết tâm cao độ của Đảng ta để chấn chỉnh tác phong, tư tưởng của người cán bộ, Đảng viên. Xác định những biểu hiện cụ thể và chi tiết như thế ngoài mục đích ngăn ngừa, phòng chống những biểu hiện trên còn có vai trò làm cơ sở để dựa vào đó để xếp loại, đánh giá Đảng viên.

Từ việc suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống thì sẽ có nguy cơ dẫn đến “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, và giữa hai việc này khoảng cách rất ngắn, có một ranh giới mỏng manh, nguy hiểm khôn lường, chính vì vậy mà cần phải tích cực đẩy mạnh, ngăn chặn những biểu hiện về suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Do tính chất quan trọng đó, để xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn những biểu hiện về suy thoái tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, cần có một số giải pháp sau:

Thứ nhất, cần thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng cho đội ngũ cán bộ, Đảng viên.

Thứ hai, tăng cường giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng đối với mọi lực lượng Đảng viên, trong đó đặc biệt chú trọng đối với những cán bộ làm công tác lãnh đạo, quản lý.

Thứ ba, tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình trong tổ chức Đảng.

Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng.

Tóm lại, công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng là một trong những công tác quan trọng của Đảng ta xuyên suốt qua nhiều thời kỳ, cần phải có sự chung tay góp sức của cả hệ thống chính trị và nồng cốt là lực lượng cán bộ, Đảng viên. Trong đó, việc ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống là nhiệm vụ hàng đầu, chủ yếu và trọng tâm./.