Ngày 26/6/1988, Liên hợp quốc cùng với Ủy ban các tổ chức phi chính phủ về vấn đề phòng chống ma túy đã tổ chức buổi tuyên truyền về tác hại của ma túy và các hoạt động phòng chống ma túy. Từ đó, Liên hợp quốc lấy ngày 26/6 hàng năm là ngày phòng, chống ma túy. Ngày quốc tế phòng chống ma túy có ý nghĩa quan trọng đối với việc đấu tranh phòng chống hiểm họa ma túy trên phạm vi toàn cầu.

Tại Việt Nam, ngày 13/6/2001, Thủ tướng Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam đã ban hành Quyết định số 93/2001/QĐ-TTg, lấy Tháng sáu hàng năm là “Tháng hành động phòng, chống ma túy” và ngày 26/6 là “Ngày toàn dân phòng, chống ma túy”. Vào thời gian này hằng năm, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và tệ nạn ma túy, mại dâm chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, các tỉnh, thành phố phát động toàn dân tham gia phòng, chống ma túy.

Ma tuý là các chất gây nghiện, chất hướng thần, có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp, được quy định trong danh mục do Chính phủ ban hành. Các chất này khi xâm nhập vào cơ thể người sẽ làm thay đổi trạng thái ý thức và sinh lý, có thể dẫn đến nghiện và từ đó gây tác hại về nhiều mặt đối với xã hội. Một số loại ma tuý thường gặp như thuốc phiện, mooc phin, heroin, cần sa, ma tuý tổng hợp.

Có thể nhận biết người nghiện ma túy qua các dấu hiệu biểu hiện lạ. Họ thường hay tụ tập, đi lại với những người không có công ăn việc làm, không lao động, không học hành, hay chơi thân với người nghiện ma túy. Họ đi lại có quy luật, mỗi ngày cứ đến một giờ nhất định nào đó dù có đang bận việc gì cũng tìm cách kiếm cớ để "đi". Thích ở một mình, ít hoặc ngại tiếp xúc với mọi người (kể cả người thân trong gia đình). Tâm trạng thường lo lắng, bồn chồn, đôi khi nói nhiều, nói dối, hay có biểu hiện chống đối, cáu gắt. Hay ngáp vặt, người lừ đừ, mệt mỏi, lười lao động, không chăm lo vệ sinh cá nhân, nếu là học sinh thì thường đi muộn, trốn học, lực học giảm sút, ngồi học trong lớp hay ngủ gà ngủ gật. Người nghiện ma túy có nhu cầu tiêu tiền ngày một nhiều, sử dụng tiền không có lý do chính đáng, thường xuyên xin tiền người thân, hay bán đồ đạc cá nhân và của gia đình, nợ nần nhiều, ăn cắp vặt. Túi quần, áo, cặp sách, phòng ở thường có nhiều thứ như: giấy bạc, thuốc lá, kẹo cao su, bật lửa ga, bơm xi lanh, kim tiêm, ống thuốc, thuốc phiện, gói nhỏ hêrôin. Có dấu kim tiêm trên mạch máu ở mu bàn tay, cổ tay, mặt trên khuỷu tay, mặt trong mắt cá chân, bẹn, ở cổ. Đối với người đã nghiện nặng, ngoài các dấu hiệu trên còn biểu hiện: sức khỏe giảm sút rõ rệt; thường xuyên ngáp vặt; mắt lờ đờ, da tái, môi thâm, cơ thể hôi hám, ít tắm giặt, ăn mặc luộm thuộm.

Ma túy gây ra những tác hại vô cùng nghiêm trọng đối với bản thân người nghiện, gia đình họ và xã hội.

Trước hết, đối với bản thân người nghiện: Nghiện ma túy gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người nghiện, có thể dẫn đến nhiễm độc mãn tính cho cơ thể, gây ra rối loạn ở từng bộ phận đến suy nhược toàn thân của người nghiện (hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hệ thần kinh, hệ tim mạch, hệ sinh dục). Người nghiện luôn có cảm giác chán ăn, buồn nôn … Các chất ma túy kích thích hô hấp gây tăng tần số thở trong thời gian ngắn, sau đó sẽ gây ức chế hô hấp, nhất là khi dùng quá liều (nhiều trường hợp ngưng thở nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến tử vong, đôi khi ngưng thở rất đột ngột). Người nghiện nặng có biểu hiện rối loạn phản xạ thần kinh, đau đầu chóng mặt, trí nhớ giảm sút, viêm dây thần kinh, rối loạn cảm giác, run chân tay, chậm chạp, u sầu, ngại vận động, dễ bị kích động dẫn đến tội ác. Nếu dùng liều cao có thể bị ngộ độc cấp, biểu hiện rối loạn thần kinh nặng, hôn mê…Ngoài những tác hại đã kể trên, người dùng ma túy còn phải chịu những tác hại khác như: hoại tử tế bào gan, ảo thính, ảo thị,…Nghiện ma túy làm mất khả năng lao động, học tập; làm hệ thần kinh bị tổn hại dẫn đến thoái hóa nhân cách, rối loạn hành vi, dễ vi phạm pháp luật. Tiêm, chích ma túy, dùng chung bơm kim tiêm không tiệt trùng dẫn đến lây nhiễm viêm gan vi rút B, C, đặc biệt là lây nhiễm HIV (dẫn đến cái chết). Dùng ma túy quá liều có thể dẫn đến cái chết.

Thứ hai, đối với gia đình người nghiện: Nghiện ma túy làm hao tổn tiền bạc của bản thân và gia đình. Nhu cầu cần tiền để mua ma túy của người nghiện là rất lớn, để có tiền sử dụng ma túy, nhiều người đã trộm cắp tài sản của gia đình, cướp của, thậm chí giết người thân…Sức khỏe thể chất, tinh thần của các thành viên khác trong gia đình có người nghiện bị giảm sút do lo lắng, thất vọng, mặc cảm, ăn không ngon, ngủ không yên…Gia đình tốn nhiều thời gian, chi phí để chăm sóc và điều trị các bệnh của người nghiện…

Thứ ba, đối với xã hội: Nghiện ma túy không chỉ làm thiệt hại một khoản kinh tế rất lớn cho bản thân người nghiện, gia đình của người nghiện mà còn ảnh hưởng đến xã hội. Ngoài kinh phí chi cho điều trị, một khoản kinh phí rất lớn khác mà Nhà nước phải đầu từ cho các hoạt động phòng, chống ma túy như: công tác phòng ngừa, đấu tranh, truy tố, xét xử tội phạm về ma túy; công tác cai nghiện phục hồi, v.v…Ngoài ra, để có tiền sử dụng ma túy, hàng vạn người nghiện đã phạm tội trộm cắp, cướp của, giết người, hành nghề mại dâm; tàng trữ, buôn bán ma túy…; do bị kích thích sau khi sử dụng chất ma túy, nhiều người đã phạm các tội về gây rối trật tự công cộng, hiếp dâm, đua xe trái phép, vi phạm luật lệ giao thông, gây hậu quả nghiêm trọng, gây mất trật tự an toàn xã hội và làm gia tăng các tệ nạn xã hội. Ma túy còn làm ảnh hưởng đến đạo đức, thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc; làm giảm sút sức lao động trong xã hội; tăng chi phí xã hội cho các hoạt động ngăn ngừa, khắc phục, giải quyết các hậu quả do ma túy gây nên. Bên cạnh đó, ma túy còn là nguồn gốc, là điều kiện nảy sinh, lan truyền đại dịch HIV/AIDS (một hiểm họa toàn cầu chưa có thuốc chữa)…

Tại Việt Nam, Luật Phòng, chống ma túy năm 2020 gồm 8 chương với 56 điều đã được ban hành, có hiệu lực từ ngày 01/6/2001, đây là cơ sở pháp lý để Nhà nước thực hiện công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực này; đồng thời, thể hiện sự quyết tâm của Nhà nước và toàn xã hội trong cuộc chiến chống ma túy. Tại Điều 3 của Luật quy định rõ nghiêm cấm các hành vi sau:

1. Trồng cây có chứa chất ma tuý;

2. Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, bảo quản, mua bán, phân phối, giám định, xử lý, trao đổi, xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, nghiên cứu trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma tuý, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần;

3. Sử dụng, tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý; xúi giục, cưỡng bức, lôi kéo, chứa chấp, hỗ trợ việc sử dụng trái phép chất ma tuý;

4. Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán phương tiện, dụng cụ dùng vào việc sản xuất, sử dụng trái phép chất ma tuý;

5. Hợp pháp hoá tiền, tài sản do phạm tội về ma tuý mà có;

6. Chống lại hoặc cản trở việc cai nghiện ma tuý;

7. Trả thù hoặc cản trở người có trách nhiệm hoặc người tham gia phòng, chống ma tuý;

8. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, nghề nghiệp để vi phạm pháp luật về phòng, chống ma tuý;

9. Các hành vi trái phép khác về ma tuý.

Tại Điều 4 của Luật đã xác định phòng, chống ma tuý là trách nhiệm của cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức và của toàn xã hội. Nhà nước có chính sách khuyến khích, bảo vệ cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức tham gia phòng, chống tệ nạn ma tuý; tổ chức đấu tranh chống các tội phạm về ma tuý và sử dụng đồng bộ các biện pháp kinh tế, pháp luật, văn hoá, xã hội, nghiệp vụ để tuyên truyền, vận động Nhân dân, cán bộ, công chức và cán bộ, chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang nhân dân tham gia phòng, chống tệ nạn ma tuý; kết hợp phòng, chống tệ nạn ma tuý với phòng, chống các loại tội phạm, HIV/AIDS và các tệ nạn xã hội khác.

Hiện Luật đang được Quốc hội xem xét để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình mới.

Tại Bình Thuận, theo thống kê chưa đầy đủ, có khoảng trên 2.000 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý. Việc cai nghiện ma túy đang được thực hiện với hình thức cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc. Tuy nhiên, do điều kiện khó khăn về cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ y tế, Cơ sở điều trị nghiên ma túy của tỉnh chỉ đáp ứng được nhu cầu nhỏ cho việc cai nghiện. Mặt khác, số lượng người nghiện ma túy có xu hướng tăng và ngày càng trẻ hóa, tỷ lệ tái nghiện sau cai nghiện hiện nay chiếm khoảng 85% đến 90% - đây là những thách thức lớn đối với cả hệ thống chính trị trong cuộc chiến đầy cam go này.

Tháng hành động phòng, chống ma túy năm 2020 được phát động từ ngày 01/6 đến 30/6, với chủ đề “Phát huy tinh thần phòng chống dịch COVID-19, hãy hành động vì cộng đồng không ma túy”. Để hưởng ứng tháng hành động này, mỗi địa phương, đơn vi, cơ quan, đoàn thể cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tác hại của ma túy đến hội viên, đoàn viên và Nhân dân với những hình thức phù hợp (đặc biệt, các nhà trường, Đoàn Thanh niên cần phải tuyên truyền sâu rộng đến đối tượng thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên…). Bên cạnh hoạt động nghiệp vụ của các đơn vị lực lượng vũ trang, mỗi người dân cần phát huy vai trò của mình trong việc phát hiện, tố giác tội phạm; chủ động và tích cực tham gia các mô hình tự quản, tự phòng, thực hiện tốt phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc”. Mỗi gia đình cần thực hiện tốt việc quản lý con em, phát hiện kịp thời các dấu hiệu lạ để có biện pháp ngăn chặn; khi có người thân trong gia đình bị nghiện, cần báo cáo với chính quyền để nhờ sự giúp đỡ, hướng dẫn cai nghiện./.